چکیده
سرشماری کشور عراق در انتهای سال 2024، با موفقیت انجام پذیرفت و اطلاعات ارزشمندی پس از 27 سال در اختیار دولت و رسانه‌ها درباره بافت جمعیتی در عراق قرار گرفت. این نوشتار درصدد است تا مجموع اطلاعات اخذ شده از سرشماری جامع کشور عراق در سال 2024 میلادی را در اختیار مخاطبان گرامی قرار دهد.
اطلاعات کلی در سرشماری
این سرشماری در 20 نوامبر 2024 م در سراسر عراق در طی 2 روز انجام پذیرفت. راهبری این امر با وزارت تخطیط بود و اجرای آن بر عهده کمیته آمار و انسجام داده‌های جغرافیایی عراق (هیئة الإحصاء و نظم المعلومات الجغرافیة) و کمیته آمار کردستان (هیئة إحصاء کردستان) بود. آمار کلی سرشماری، این‌چنین است:
شمار جمعیت عراق: 45,407,895 نفر
شمار مردان (جنس مذکر): 22,784,062 (%50.18)
شمار زنان (جنس مؤنث): 22,623,833 (%49.82)
نسبت آماری نفوس زیر 15 سال (جامعه نونهال): 36.1%
نسبت آماری نفوس بالای65 سال (جامعه کهنسال) 3.7%
این یعنی جامعه‌ی عراقی از نظر بافت کلی اجتماعی در وضعیت مطلوبی به سر می برد. از سویی تناسب آماری مناسبی میان زنان و مردان عراقی وجود دارد و از دیگر سو جامعه نونهال در عراق، 36.1 درصد کل جامعه عراق را تشکیل می‌دهد و این یعنی جوانی جمعیت در عراق در دوران پس از سقوط رژیم بعث، موفق بوده است. اما از جانب دیگر نیز تلنگری برای دولت عراق به شمار می رود، چراکه تفکر عمومی درباره آمار عراق این بود که شمار جمعیت ساکن در عراق، حدود 41 میلیون نفر است اما آمار رسمی نشان از 45 میلیون و 400 هزار عراقی در این کشور دارد که نیازمند فعالیت جدّی دولت برای توسعه دستیابی‌های عمومی به منابع انرژی می باشد.
اطلاعات جزئی‌تر
طبق این سرشماری نسبتِ ساکنان در مناطق شهری 70.3 درصد و مابقی ساکن حاشیه‌ها و روستاها و اهوار می‌باشند. میانگین تعداد هر خانواره، 5.3 نفر است که رقم خوبی است؛ آمار تعداد خانوار در عراق: 7,898,588 مورد می‌باشد. در 11% از این آمار، سرپرست خانوار، بانوان هستند.
در عراق 8,037,221 مورد مسکن برای زندگی وجود دارد که در آماری جالب‌توجه 92.1 درصد از آن مساکن، خانه‌ی شخصی – معروف به ویلایی- و غیرآپارتمانی هستند و تنها 6/6 % از مردم عراق ساکن واحد آپارتمانی هستند و مابقی که حدود یک‌ونیم درصد است، در خیمه‌ها یا خانه‌های خِشتی در صحرا یا هور زندگی می‌کنند.
شاید عدم علاقه‌ی عراقی ها به زندگی در مکان‌های دیگر ریشه در این آمار داشته باشد؛ بخش اعظم آنان در خانه‌های غیرآپارتمانی و با حریم شخصی بیشتری نسبت به ساکنان آپارتمان، زیسته‌اند و قرار گرفتن آنان در موقعیت آپارتمان نشینی در کشورهای مختلف نظیر ایران، ترکیه، امارات و اردن، برای آنان طاقت‌فرسا یا با شوک فرهنگی و اجتماعی همراه است.
نگاهی به کردستان عراق
آمارهای کردستان عراق محل توجه است. طبق این سرشماری، شمار نفوس تحت پوشش دولت اقلیم کردستان، 6 میلیون و 370 هزار نفر است. یعنی 13 درصد از آمار کل مردم عراق را افراد ساکن در اقلیم کردستان شکل می‌دهد. این درحالی است که پیش‌تر ادعا می شد که حداقل 17 درصد از مردم عراق، زیرمجموعه شهروندی اقلیم کردستان عراق هستند و از این رو ریاست این اقلیم از دولت مرکزی عراق تقاضای بودجه‌ی متناسب با آمار 17درصدی داشت. 84% ساکنان اقلیم، در مناطق شهری و مابقی در مناطق غیرشهری سکونت دارند.
نتیجه‌گیری
این آمارها از سویی نشان‌گر اوضاع تقریباً مساعد بافت جمعیتی عراق است و از سوی دیگر زنگ هشداری نسبت به دولت این کشور است؛ شهرگرایی افراطی در سایه سار ظهور گروه‌های تروریستی و جوانی جمعیت در این کشور که در آینده‌ی نزدیک نیازمند تحصیلات دانشگاهی و سپس کار مناسب با رشته تحصیلی خواهند بود جزو دغدغه‌های حکومت عراق خواهد بود. هنوز آمار تفکیکی استان‌های عراق منتشر نشده است و درصورت انتشار آن، به فهم بهتری نسبت به ترکیب مذهبی جامعه عراق نیز می‌توان رسید که پژواک آن در عرصه سیاست و اقتصاد، خواهد پیچید.
