مقدمه
روند پر شتاب و خیره‌کننده تحولات در سوریه که منجر به فروپاشی و پایان حکومت بشار اسد شد برای سوریه، منطقه و جهان دارای پیامدهای حائز اهمیتی است. عراق کشوری است که به دلیل همسایگی و همجواری با سوریه همواره از تحولات آن متأثر شده است. در دوره‌هایی دو کشور سوریه و عراق از مشکلات و ناامنی‌های مشابه و مشترک رنج برده‌اند. این امر بخشی به دلیل مرز مشترک و تأثیرات ژئوپلیتیکی و بخشی دیگر به دلیل اشتراکات فرهنگی و مذهبی است.
دیدگاه عراق به جنگ داخلی سوریه: پیامدها و اتخاذ سیاست مناسب
باسم العوادی سخنگوی دولت عراق در بیانیه رسمی گفت: دولت روند تغییر اوضاع در سوریه را دنبال می‌کند و به رایزنی‌های بین‌المللی با کشورهای دوست و برادر برای پیشبرد تلاش‌ها به سمت ثبات، حفظ امنیت و نظم عمومی و حفاظت از جان و دارایی‌های ملت سوریه ادامه می‌دهد. العوادی اظهار کرد: عراق بر لزوم احترام به خواست آزادانه تمامی سوری‌ها تأکید داشته و امنیت، تمامیت ارضی و حفظ استقلال سوریه را نه‌تنها برای عراق بلکه به دلیل ارتباطش با امنیت و ثبات منطقه مسئله بسیار با اهمیتی می‌داند.
علاوه بر اظهارنظرهای رسمی دررابطه‌با وضعیت سوریه، در داخل عراق گروه‌های مختلف موضع‌گیری‌های متفاوتی را ابراز نموده‌اند. از یک سو مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق اعلام کرد که پس از سقوط حاکمیتی که بیش از ۵۰ سال بر ملتی با فرقه‌های مذهبی مختلف حکومت کرده، امروز ما منتظر یک گفت‌وگوی ملی فراگیر برای تشکیل دولتی دموکراتیک هستیم که تمامی فرقه‌های مردمی بدون هیچ افراط‌گرایی، حکم نظامی و یا به حاشیه راندن در آن مشارکت داشته باشند تا همسایه ما سوریه در امنیت و آرامش و به‌دور از هر گونه تروریسم داعشی، دیکتاتوری نفرت‌انگیز و یا مداخله خارجی از سوی آمریکا، اسرائیل و با دیگری زندگی کند.
از سوی دیگر خمیس الخنجر، رئیس حزب حاکمیت در بیانیه‌ای این اتفاق را به مردم سوریه تبریک گفت و آن را «پایان دوران حاکمیت دیکتاتوری جنایت‌کار در سوریه و آغاز دوره‌ای جدید» دانست. اما حیدر العبادی، رئیس ائتلاف النصر سرمایه‌گذاری روی نقاط مشترک متعدد ملت‌های عراق و سوریه در صلح و سازندگی و تلاش برای توقف درگیری‌ها و جنگ‌ها را خواستار شد. العبادی در حساب کاربری خود در پلتفرم «ایکس» نوشت: روز جدیدی در سوریه، امیدواریم روز اتحاد، آزادی، عدالت و صلح برای مردمش باشد، قبلاً گفته بودم و امروز تکرار می‌کنم همان‌گونه که استبداد نمی‌تواند ادامه یابد، تروریسم، آشوب یا جنگ‌طلبی نمی‌تواند موفق شود.
در مقابل عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر پیشین عراق نسبت به پیامدهای خطرناک تحولات در سوریه و ورود اسرائیل به القنیطره در جنوب این کشور با سوءاستفاده از سرنگونی دولت اسد هشدار داد. عبدالمهدی در حساب کاربری خود در پلتفرم «ایکس» نوشت: پس از پیروزی لبنان، ضد حمله در سوریه اولین دستاوردهای خود را کسب کرد و دستاوردهای دردناک دیگری خواهد داشت، اسرائیلی‌ها به‌سرعت وارد القنیطره شدند و پیامدهای خطرناک آن حاصل خواهد شد، حمله پایانی دارد و حلقه‌ها دور مهاجم می‌چرخد. علی البنداوی، عضو کمیته امنیتی و دفاعی پارلمان عراق اظهار کرد: باتوجه‌به حضور دستگاه‌های امنیتی ما و نیروهای گارد مرزی در نوار مرزی با سوریه به طول ۶۴۰ کیلومتر که همگی تحت کنترل است.
سیاست عراق در قبال تحولات سوریه این است که به دلیل نبود دولتی سوری و حضور گروه‌های مسلح و تروریستی، کاملاً از آن فاصله گرفته و در امور آن مداخله نکند، تا زمانی که دولتی رسمی تشکیل شود، دولت عراق نباید با گروه‌های مسلح تعامل داشته باشد. معین الکاظمی، نماینده ائتلاف چارچوب هماهنگی تأکید کرد: به‌طورکلی ملت عراق موافق آزادی ملت سوریه و حفاظت از آنها هستند به‌شرط اینکه روابط میان دو کشور تنگاتنگ بوده و اتفاقاتی که در آنجا رخ داد، عامل خطری برای امنیت ملی و داخلی عراق نباشد. الکاظمی به الاخبار گفت: موضع دولت عراق نسبت به اتفاقات از همان ابتدا روشن بوده و بغداد منتظر روزهای آتی و تحولاتی است که می‌تواند بر تمامی کشورهای منطقه از جمله عراق که بر بی‌طرفی و دوری از درگیری، گفتگو و دوری از جنگ‌ها و خونریزی تأکید دارد، تأثیر بگذارد.
آنچه در پشت این اعلام مواضع رسمی دررابطه‌با تحولات اخیر سوریه باید موردتوجه قرار گیرد این است که به لحاظ ژئوپلیتیکی هر گونه دگرگونی در مناسبات میان نیروها در داخل سوریه برای عراق همراه با پیامدهایی است. ازآنجایی‌که دو کشور دارای مرز مشترک هستند و درعین‌حال به لحاظ فرهنگی و تاریخی نیز دارای اشتراکات زیادی هستند هرگونه نابسامانی و آشوب در سوریه می‌تواند با خود ناامنی و مسائل مشابه با سوریه را برای عراق به همراه داشته باشد. هرگونه همسویی و همدلی به‌ویژه از سوی گروه‌های کرد و سنی در داخل عراق با کردها و اهل‌سنت در درون سوریه می‌تواند خطرات غیرقابل‌پیش‌بینی و غیرقابل‌کنترلی را برای عراق به دنبال داشته باشد.
باتوجه‌به سابقه شکل‌گیری گروه تروریستی داعش در عراق و درگیرشدن دو کشور سوریه و عراق با این گروه تروریستی هرگونه ناامنی در عراق می‌تواند علاوه بر فعال‌کردن شعله‌های جنگ داخلی، محرکی باشد برای ظهور گروه‌های رادیکال و تروریستی جدید. پدیدآمدن چنین وضعیتی علاوه بر پیامدهای به‌شدت بی‌ثبات‌کننده در داخل که مورد اشاره قرار گرفت، امکان نفوذ و دخالت قدرت‌های فرامنطقه‌ای در عراق را دوچندان می‌کند. در این شرایط تمام تلاش‌ها برای پایان‌دادن به حضور نظامی ائتلاف بین‌المللی که با ظهور داعش پدید آمد، خنثی می‌شود.
به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی مناسب‌ترین سیاست برای عراق این است که جریان‌های داخلی در درون این کشور از هرگونه یارگیری و طرف‌داری از جریان‌های داخلی در سوریه که در رقابت برای کسب قدرت هستند، بپرهیزند. در شرایطی که گروه‌های داخلی عراق منافع خود را در این ببینند که از جریان‌های داخلی سوریه حمایت و طرف‌داری کنند این امر درگیری و جنگ در داخل سوریه را به درون عراق می‌کشاند. سیاست مناسب برای عراق تقویت توان دفاعی و تأمین امنیت در مرزهای خود با سوریه است تا زمانی که در سوریه دولت رسمی و مورد توافق جریان‌های داخلی پدید آید و در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته شود.
