مقدمه
عراق پس از دو دهه بی ثباتی، ناامنی و بحران سیاسی اکنون در مرحله سرنوشت سازی قرار گرفته است. تحولات پس از عملیات طوفان الاقصی، فشارهای بین المللی بر عراق را شدت بخشیده است. سقوط بشار اسد در سوریه و تهدیدات نظامی رسمی رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا، عراق را با معمای امنیتی گسترده ای مواجهه نموده است. در این اتمسفر سیاسی پر تلاطم، آمریکا و رژیم صهیونیستی خواهان انحلال نیروهای بسیج مردمی موسوم به حشد الشعبی در عراق شده اند و دولت سودانی را تحت فشار قرار داده اند. حشد الشعبی، نیرویی که در اوج بحران داعش و به دستور مرجعیت معظم عراق شکل گرفت، اکنون با فشارهای بی‌سابقه‌ای از سوی ایالات متحده، رژیم صهیونیستی و برخی گروه‌های داخلی برای انحلال در ارتش عراق روبه‌روست. این فشارها پس از تحولات سوریه و به‌ویژه با طرح ادعاهایی درباره نفوذ ایران در حشد الشعبی شدت یافته است. برخی مدعی‌اند که این نیرو مانعی برای توسعه عراق است، اما واقعیت‌های میدانی و نقش غیرقابل‌انکار حشد الشعبی در مقابله با تروریسم و تقویت جبهه مقاومت منطقه‌ای، این ادعاها را به چالش می‌کشد. در این تحلیل، علاوه بر بررسی نقش حشد الشعبی در حفظ و ارتقای ثبات و امنیت عراق، پیامدهای احتمالی انحلال آن در ابعاد داخلی و منطقه ای مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
۱. حشد الشعبی؛ ستون اصلی امنیت عراق
بر اساس گزارش رسمی وزارت دفاع عراق، از زمان تأسیس حشد الشعبی در سال ۲۰۱۴، این نیرو بیش از ۶۰ عملیات گسترده نظامی در مناطق تحت اشغال داعش انجام داده و توانسته است بیش از ۷۰٪ از این مناطق را آزاد کند. در نبرد موصل، حشد الشعبی نقشی محوری ایفا کرد و تلفات سنگینی به داعش وارد آورد. این نیرو اکنون به یکی از ارکان مهم امنیت داخلی عراق تبدیل شده است و در مرزهای سوریه و اردن نیز حضور دارد تا از ورود مجدد تروریست‌ها جلوگیری کند. در حالی که ارتش عراق به دلیل کمبود نیرو و تجهیزات، توانایی کنترل تمامی مناطق را ندارد، حشد الشعبی توانسته است این خلأ را پر کند. جانفشانی های حشد الشعبی در مبارزه با تروریسم، گواه از نقش محوری این گروه در ایجاد ثبات برای عراق است.
۲. فشارهای بین المللی برای انحلال حشد
پس از طوفان الاقصی، نیروهای مردمی در عراق در واکنش به جنایات رژیم صهیونیستی در منطقه، اقدام به مقابله با این رژیم از طریق عملیات های پهپادی و موشکی در ابعادی گسترده نمودند. رژیم صهیونیستی در وهم خود مبنی بر پیروزی های میدانی در نبرد با جبهه مقاومت در لبنان، فلسطین و سوریه، با طرح ادعای واهی مقابله با نیروهای تحت امر تهران، مبادرت به صدور پیام های رسمی و غیررسمی به بغداد کرده است که در صورتی که حملات موشکی و پهپادی از خاک عراق بر علیه منافع این رژیم ادامه پیدا کند، دست به اقدام نظامی بر علیه عراق خواهد زد. دولت آمرکیا نیز با فعال نمودن نیروهای سیاسی حامی خود در عراق در پیامی رسمی به دولت عراق، این کشور را تهدید نموده است که باید نیروهای حشد الشعبی در ساختار نیروهای رسمی ارتش عراق منحل و ادغام گردند. عمده دلایل فشارهای بین المللی برای انحلال حشد الشعبی به قرار ذیل است:
الف) مقابله با نفوذ منطقه‌ای جبهه مقاومت
حشد الشعبی یکی از اعضای کلیدی جبهه مقاومت محسوب می‌شود که تلاش دارد، تا در برابر تهدیدات آمریکا و رژیم صهیونیستی ایستادگی کند. تحلیلگران غربی بر این باورند که حشد الشعبی با تجهیز به پهپادها و موشک‌های نقطه‌زن، می‌تواند منافع اسرائیل را در سوریه و حتی داخل فلسطین اشغالی را تهدید کند. بر اساس گزارش مرکز مطالعات راهبردی تل‌آویو، در سال ۲۰۲۲، بیش از ۲۵ حمله پهپادی علیه مواضع اسرائیل در سوریه به حشد الشعبی نسبت داده شده است. از طرفی رژیم صهیونیستی در غرور پیروزیی های میدانی مقطعی خود، خیال نابودی کامل جبهه مقاومت را دارد در حالیکه فکر و ایده مقاومت هرگز نابود نخواهد شد و میان نیروی مقاومت و جبهه مقاومت باید تقاوت ماهوی قائل شد. ممکن است در نبردی نیروی مقاومت ضربه ببیند لیکن ایده و تفکر مقاومت هرگز با ادوات نظامی و امنیتی نابود نخواهد شد.
ب) تغییر توازن قدرت در عراق
ایالات متحده به‌دنبال کاهش نفوذ گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به ایران است. انحلال حشد الشعبی می‌تواند توازن قدرت را به نفع نیروهای طرفدار آمریکا در عراق تغییر دهد. بر اساس گزارش موسسه بروکینگز، در سال ۲۰۲۳، دولت آمریکا بیش از ۵۰۰ میلیون دلار برای حمایت از گروه‌های سکولار و ضد حشد الشعبی در عراق هزینه کرده است تا توازن سیاسی در عراق را بر علیه این نیرو، شکل بدهد.
۳. پیامدهای احتمالی انحلال حشد الشعبی
الف) خطر بازگشت گروه‌های تروریستی
با وجود شکست داعش، گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۲۳ هشدار داده است که بیش از ۱۰ هزار نیروی فعال داعش همچنان در مناطق کوهستانی و بیابانی عراق و سوریه حضور دارند. در صورت انحلال حشد الشعبی، این گروه‌ها می‌توانند از خلأ امنیتی برای بازسازی قدرت خود استفاده کرده و بحران های امنیتی در عراق را صورت بخشند.
ب) تضعیف جبهه مقاومت
حشد الشعبی یکی از بازیگران اصلی در محور مقاومت منطقه‌ای است. انحلال حشد الشعبی می‌تواند هماهنگی و قدرت دفاعی این محور را به‌شدت تضعیف کند. اگر این نیرو از صحنه خارج شود، رژیم صهیونیستی ممکن است با تهدید کمتری در مرزهای شمالی و شرقی خود مواجه شود و سیاست‌های تجاوزکارانه‌تری را در منطقه دنبال نماید.
ج) تضعیف دولت مرکزی عراق
حشد الشعبی علاوه بر نقش نظامی، از نظر اجتماعی و سیاسی نیز جایگاه ویژه‌ای در عراق دارد. این نیرو توانسته است در مناطق شیعه‌نشین و حتی برخی مناطق سنی‌نشین اعتماد عمومی را جلب کند. انحلال این نیرو می‌تواند موجب افزایش نارضایتی عمومی، کاهش مشروعیت دولت مرکزی و حتی بروز شورش‌های محلی شود.
د) خطر تجزیه عراق
برخی تحلیلگران معتقدند که انحلال حشدالشعبی می‌تواند به تقویت نیروهای تجزیه‌طلب در کردستان و مناطق سنی‌نشین منجر شود. در غیاب یک نیروی بازدارنده قوی مانند حشدالشعبی، عراق ممکن است با خطر تجزیه همانند رفراندوم استقلال کردستان عراق در سال 2014 روبه‌رو شود، سناریویی که رژیم صهیونیستی و آمریکا از آن حمایت می‌کنند.
نتیجه‌گیری
حشدالشعبی بیش از یک نیروی نظامی، نمادی از مقاومت در برابر تروریسم و تجاوز خارجی است. فشارهای آمریکا و رژیم صهیونیستی برای انحلال این نیرو، نه‌تنها باهدف تضعیف امنیت عراق بلکه برای تغییر توازن قدرت در منطقه صورت می‌گیرد. انحلال حشدالشعبی می‌تواند پیامدهایی فاجعه‌بار برای عراق، از بازگشت داعش تا خطر تجزیه کشور، داشته باشد. همچنین، تضعیف این نیرو به معنای کاهش قدرت جبهه مقاومت در برابر تجاوزات اسرائیل و آمریکا است. آینده حشدالشعبی، آزمونی سرنوشت‌ساز برای عراق و محور مقاومت در منطقه خواهد بود.
